เมื่อดอกกุ่มบานที่ทุ่งหว้า จ.สตูล

ดอกกุ่มครับที่บ้านของผมเรียกว่าดอกกม

ดอกนี้บานสะพรั่งมาก ๆ

ดอกนี้ก็สวย

ต้นกุ่มท่ามกลางต้นไม้อื่น ๆ ครับ

กุ่มเป็นไม้ยืนต้นขนาดกลางจำแนกตามลักษณะที่เกิดเป็น ๒ ชนิด คือ กุ่มบกและกุ่มน้ำ

คนไทยสมัยก่อนปลูก
ต้นกุ่มไว้เป็นอาหารและเป็นยารักษาโรคต้นกุ่มนับเป็นไม้มงคลชนิดหนึ่งที่นิยมปลูกในทิศตะวันตกเชื่อว่า
จะทำให้ครอบครัวและเศรษฐานะเป็นกลุ่มเป็นก้อนดั่งชื่อของต้นไม้นอกจากนี้เปลือกกุ่มน้ำยังใช้ทำเยื่อ
กระดาษและเครื่องใช้เล็กๆ น้อยๆ ของชาวชนบท

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
กุ่มบกเป็นไม้ยืนต้นขนาดกลางสูง ๑๐-๒๐ เมตรมักขึ้นบริเวณป่าดอนลักษณะลำต้นก้ามปูแผ่พุ่มกว้าง
เปลือกต้รีขาวหม่นๆและหนาใบแตกออกเป็นใบย่อย ๓ ใบปลายใบมนๆคล้ายใบทองหลางดอกออกเป็นช่อ
สีขาวนวลในดอกมีเกสรตัวผู้สีม่วงยื่นออกมาเป็นฝอยเล็กๆ กลีบในแบนป้าน ๔ กลีบเริ่มบานจะเป็นสีเขียว
อ่อนเมื่อบานเต็มที่จะเป็นสีขาวนวลและค่อยๆ เปลี่ยนเป็นสีเหลืองยามออดดอกต้นกุ่มจะออกเต็มต้นสวย
งามและมีกลิ่นหอมอ่อนๆผลกลมขนาดเท่ากับลูกหมากเมื่อแก่กลายเป็นสีแดงนกชอบกินลูก
กุ่มน้ำเป็นไม้ยืนต้นและผลัดใบมักชอบขึ้นบริเวณริมตลิ่งของแม่น้ำลำคลองหรือลำธารในป่าธรรมชาติ
ชอบขึ้นใกล้น้ำจึงถูกเรียกขานว่ากุ่มน้ำกุ่มน้ำมักมีลำต้นคดงอและแตกกิ่งต่ำใบกว้าง ๐.๕-๒.๕ นิ้วยาว
ประมาณ ๒-๙ นิ้วก้านใบยาว ๑.๕-๕.๕ นิ้วใบสีเขียวและแตกออกเป็นใบย่อย ๓ ใบเช่นเดียวกับกุ่มบำแต่ใบ
แคบกว่าปลายใบเรียวแหลมใบกว้าง ๓.๓-๑๐ ซม.ก้านใบยาวออกเป็นช่อตามยอดใบหรือซอกใบดอกเริ่ม
ออกสีเขียวและค่อยๆ กลายเป็นสีขาวหรือขาวอมเหลืองก่อนออกดอกจะผลัดใบและผลิดอกพร้อมกับ
ผลิใบใหม่ดอกมีกลิ่นหอมอ่อนๆ ผลกลมรีหรือรูปไข่กลีบยายประมาณ ๕-๘ ซม.สีเทาอมขาวผิวแข็งภายใน
มีเมล็ดกลมๆ เล็กๆ จำนวนมาก

การปลูก
ต้นกุ่มเป็นไม้ที่ขึ้นทั่วไปมีมากในภาคกลางและภาคใต้แถบจังหวัดระนอง,ชุมพร,กระบี่และพังงาขึ้นในที่สูง
จากระดับน้ำทะเลไม่เกิน ๑๐๐ เมตร พบทั่วไปตามริมแม่น้ำลำห้วยในป่าลำคลองโดยเฉพาะกุ่มบกต้นกุ่มขยาย
พันธุ์ได้หลายวิธีคือ (๑) วิธีเพาะเมล็ดโดยการเพาะเมล็ดและนำต้นอ่อนไปปลูก (๒) วิธีปักชำโดยการตัดกิ่ง
เพสลาดมาปักชำเมื่อรากสมบรูณ์แล้วจึงนำไปปลูก (๓) การตอนกิ่ง

ประโยชน์ทางยา
กุ่มเป็นไม้ที่มีประโยชน์ทางยาโดยใช้หลายส่วนของกุ่มบกและกุ่มน้ำ
กุ่มบกใบ"ใบสดตำละเอียดทารักษากลากเกลื้อนโรคผิวหนังแก้พยาธิใบกุ่มบกแก้ลม"เปลือก"เปลือกต้ม
รับประทานแก้ลมแก้ปวดท้อง"ราก"รากแช่น้ำเป็นยาธาตุ"ดอก"ใช้เป็นยาเจริญอาหารแก้เจ็บคอแก้ไข้
กุ่มน้ำใบ"ใบมีรสขมกลิ่นหอมสรรพคุณขับเหงื่อแก้ไข้ร้อนเจริอาหาร"เปลือก"เปลื่อกต้มรับประทาน
แก้อาการสะอึกขับลมเป็นยาตัดลมขับลมในลำไส้และเป็นยาระงับพิษทางผิวหนังขับน้ำดีขับนิ่วแก้อาเจียน"
แก่น"แก่นต้มรับประทานรักษาโรคนิ่ว"ราก"รากโขลกใส่แผลสามารถขับหนองได้

ประโยชน์ทางอาหาร
ส่วนที่เป็นผัก/ฤดูกาลยอดอ่อนใบอ่อนและช่อดอกอ่อนออกในช่วงฤดูฝนการปรุงอาหารคนไทยรับประทาน
ใบอ่อนและดอกอ่อนของกุ่มบกและกุ่มน้ำพบว่าชาวบ้านทุกภาคของไทยรับประทานผักกุ่มโดยวิธีเดียวกัน
คือการนำใบอ่อนและดอกอ่อนมาดองก่อนแล้วจังนำไปรับประทานหรือนำไปปรุงเป็นอ่อมผักกุ่มทำคล้าย
กับแกงขี้เหล็กโดยการนำออกมาต้มคั้นน้ำทิ้งสัก ๑-๒ ครั้งเพื่อลดรสขมและปรุงรสด้วยข่าอ่อนตะไคร้น้ำ
ปลาร้าน้ำปลาเกลือข้าสารเล็กน้อยใบแมงลักผักชีฝรั่งชาวบ้านเล่าว่าถ้าใส่น้ำคั้นใบย่านางลงไปด้วยจะทำ
ให้ผักกุ่มจืดเร็วชาวอีสานนำผักถุ่มน้ำไปดองหรือหมักกับน้ำเกลือและน้ำซาวข้าวนาน ๒-๓ วันรับประทาน
เป็นผักจิ้มน้ำพริกหรือป่นปลาน้ำพริกหรืออาจปรุงเป็นอาหารโดยนำไปผัดหรือแกงก็ได้สำหรับชาวใต้นำ
ผักกุ่มดองไปรับประทานกับขนมจีนน้ำยาและชาวเหนือ (เชียงใหม่) นำยอดผักกุ่มมาเผาและแกล้มกัลลาบ
ปลาในช่วงหน้าหนาวเรามักพบผักกุ่มดองวางขายในตลาดสด

รสและประโยชน์ต่อสุขภาพ
ผักุ่มดองรสเปรี้ยวใบผักกุ่มรสขมสรรพคุณแก้ไข้เจริญอาหารใบผักกุ่มดอง ๑๐๐ กรัมให้พลังงาน ๘๘
กิโลแคลอรี่ประกอบด้วยสารอาหารที่มีประโยชน์ต่อร่างกายคือเส้นใย ๔.๙ กรัมแคลเซียม ๑๒๔ มิลลิกรัม
ฟอสฟอรัส ๒๐ มิลลิกรัมเหล็ก ๕.๓ มิลลิกรัมวิตามินเอ 6083IU วิตามินบีหนึ่ง ๐.๐๘ มิลลิกรัมวิตามินบีสอง
๐.๒๕ มิลลิกรัมไนอาซิน ๑.๕ มิลลิกรัมและวิตามินซี ๕ มิลลิกรัม

ความรู้จาก

http://www.fortunecity.com/campus/springbank/677/std1/P5.html

ขอบคุณบ้านสวนพอเพียงครับ