เพอร์มาคัลเจอร์ #8.1 สระน้ำ - ต้นไม้ริมสระ

ต่อเนื่องจากเรื่องสระน้ำ  วันนี้เรายังคงอยู่เรื่องสระน้ำ แต่จะเน้นเรื่องต้นไม้ที่เราสามารถปลูกริมสระน้ำ  ซึ่งจะคล้ายๆ กับเรื่องการขุดสระน้ำคือเราจะต้องชัดเจนเรื่องวัตถุประสงค์ของการปลูก เช่น ปลูกเพื่อความสวยงาม ปลูกเพื่อเป็นแหล่งอาหาร เป็นต้น  การเลือกต้นไม้ที่ปลูกจึงควรที่จะสอดคล้องกับวัตถุประสงค์หลักของเรา

ประโยชน์ของการปลูกต้นไม้ริมสระ

สระน้ำโดยเฉพาะที่มีขนาดเล็ก หรือตื้นจะมีปัญหามากจากอุณหภูมิของน้ำที่จะเพิ่มสูงขึ้นอย่างมากเมื่อได้รับแสงแดดตรงๆ ทำให้ปลา กบ พืชใต้น้ำอื่นๆ อาศัยอยู่ในสระได้ยาก และจะเป็นตัวส่งเสริมให้ตะไคร่น้ำเจริญเติบโตได้ดี น้ำในสระจะเป็นสีเขียวไม่ใส  แน่นอนว่าการปลูกต้นไม้ริมสระเราจะได้ประโยชน์จากร่มเงาจากต้นไม้ ทำให้ปัญหาข้างต้นลดลง (หมายเหตุ นอกเหนือจากการปลูกต้นไม้ การทำที่บังแดดอื่นๆ เช่น ศาลา ท่าน้ำ จะส่งผลคล้ายๆ การปลูกต้นไม้  และการมีพื้นที่บางส่วนของสระที่ลึกมากกว่า 3 เมตร ก็จะเป็นที่หลบภัยของปลาในสระในช่วงที่อุณหภูมิในน้ำสูงจากการโดนแดดเผาโดยตรง ) 

นอกจากนั้นการคายน้ำของต้นไม้ก็จะทำให้บรรยากาศบริเวณนั้นมีความชื้นมากกว่าบริเวณทั่วไป และต้นไม้ที่ปลูกเป็นแนวนั้นยังช่วยลดความเร็วของกระแสลมที่พัดกระทบผิวน้ำอีกด้วย เหล่านี้เป็นปัจจัยที่ช่วยลดอัตราการระเหยของน้ำจากสระในเวลากลางวันได้เป็นอย่างดี

ปัญหาจากการปลูกต้นไม้ริมสระ

ทั้งๆ ที่ต้นไม้มีประโยชน์กับระบบนิเวศน์ในสระ  แต่ก็สามารถก่อให้เกิดปัญหาได้เช่นกัน ถ้าเราเลือกต้นไม้ไม่ดีผลเสียต่อสระอาจจะมีมากกว่าผลดีที่จะเกิดขึ้น  ตัวอย่างของผลกระทบทางลบได้แก่

พิษจากต้นไม้ ต้นไม้หลายอย่างมีพิษที่มีฤทธิ์เบื่อปลา ทำให้เป็นอันตรายกับสัตว์น้ำในอยู่ในสระ ตัวอย่างเช่น ต้นราชพฤกษ์ ต้นอบเชย ต้นสารภี และมะนาว เป็นต้น  นอกเหนือจากต้นไม้แล้วพืชขนาดเล็กที่มีฤทธิ์เบื่อปลาก็ไม่ควรปลูกรอบสระน้ำที่เลี้ยงปลา เช่น หางไหล (หรือโล่ติ๊น) สาบเสือ กลอย มันแกว เป็นต้น

รากชอนไช  ต้นไม้ที่รากลึกอาจจะมีผลกับโครงสร้างของดินริมสระ จนทำให้โครงสร้างของดินเปลี่ยนไป  ทำให้น้ำซึมออกจากสระได้ง่ายขึ้น  นอกจากนั้นถ้าเราปูพื้นสระด้วยพลาสติก  รากไม้บางชนิดอาจจะชอนไชจนทะลุผ้าพลาสติกออกมาจนทำให้น้ำรั่วออกจากสระ

ใบไม้ร่วงลงสระมากเกินไป ปัญหาที่มักจะเจอส่วนใหญ่เกิดจากใบไม้  ต้นไม้ประเภทผลัดใบที่มีช่วงที่ใบไม้ร่วงมากในช่วงเวลาสั้นๆ ของทุกปีอาจจะก่อปัญหาเรื่องการเติบโตอย่างรวดเร็วของจุลินทรีย์ที่ใช้อ๊อกซิเจนในน้ำจนเป็นปัญหากับสัตว์น้ำ และพืชใต้น้ำ  ปัญหาเหล่านี้อาจจะไม่รุนแรงถ้าสระมีขนาดใหญ่เพียงพอ  หรือการเลือกต้นไม้ที่มีใบขนาดใหญ่เพื่อความสะดวกในการจัดเก็บใบที่ร่วงลงน้ำ

ต้นไม้ที่เหมาะสม

จากข้อมูลข้างต้นเพื่อนๆ คงพอจะเดาได้ว่าต้นไม้ที่เหมาะสมควรจะไม่มีพิษกับสัตว์น้ำ เป็นไม้ไม่ผลัดใบ มีระบบรากไม่ใหญ่เกินไปจนเป็นปัญหา หากมีใบร่วงควรจะสามารถเก็บออกจากสระได้ง่าย  จึงไม่น่าแปลกใจที่เราจะเห็นต้นไม้ต่อไปนี้ได้รับความนิยมจากชาวบ้านในการปลูกที่ขอบสระ

พืชตระกูลปาล์ม เช่น มะพร้าว อินทผลัม เป็นต้น เนื่องจากมีระบบรากที่ไม่ลึกมาก แต่จะแผ่ออกที่ระดับใกล้ผิวดิน ช่วยยึดเกาะหน้าดินได้ดี  ใบที่เหี่ยวก็ยังคงติดอยู่บนทาง(มะพร้าว) และติดกับลำต้น  มีเวลาให้เราเก็บใบที่แห้งแล้วออกจากต้นก่อนที่จะร่วงลงในสระ  ถ้าร่วงลงสระก็จัดเก็บง่ายเพราะจะใบจะติดกับทาง ทำให้เป็นชิ้นใหญ่

กล้วย เนื่องจากกล้วยมีระบบรากไม่ลึก และมีใบขนาดใหญ่จึงสามารถจัดเก็บได้ง่ายเช่นกัน และได้กินผล

ไม้ผลขนาดเล็ก  เช่น เบอร์รี่ หม่อน แอปเปิ้ลจิ๋ว (crap apple) เชอร์รี่ เป็นต้น เนื่องจากต้นมีขนาดเล็ก มีปริมาณใบไม่มาก และระบบรากที่ไม่ลึกมาก  และได้กินผล

ไม้ผลไม่ผลัดใบ เช่น มะม่วง เป็นต้น เนื่องจากใบมักจะอยู่กับต้นนานเกิน 12 เดือน  ทำให้มีปริมาณใบร่วงหล่นไม่มากนัก และได้กินผล

เพื่อนๆ ที่ชอบแนวคิดต้นไม้กินได้คงชอบต้นไม้ที่แนะนำมาข้างต้น  ส่วนถ้าเพื่อนๆ สมาชิกเน้นเรื่องความสวยงาม ไม่สนใจกับคำว่า "สวยแต่กินไม่ได้" ก็อาจจะต้องหาต้นไม้ประดับขนาดเล็ก - ขนาดกลาง แบบที่ไม่ผลัดใบก็จะเหมาะสมกว่าการปลูกกล้วยริมสระเป็นแน่ ซึ่งความสวยงามเป็นเรื่องไม่ถนัดของผม  อาจจะต้องขอคำแนะนำจากสมาชิกท่านอื่นที่นิยมปลูกไม้ดอกไม้ประดับ

:uhuhuh:

เพื่อนๆ จะสังเกตุเห็นว่าถ้าเปลี่ยนจากน้ำในสระ เป็นน้ำที่ไหล เช่น ลำห้วย หรือเป็นที่เก็บน้ำขนาดใหญ่  โจทย์จะเปลี่ยนไป  เนื่องจากปริมาณใบไม้ที่ร่วงจะไม่เป็นปัญหา  แต่อาจจะมีปัญหาเรื่องการกัดเซาะริ่มตลิ่งเข้ามาแทน  ต้นไม้ที่ปลูกก็จะเน้นเรื่องระบบรากที่ลึก  รากยึดเกาะดินได้ดี อาจจะเป็นต้นไม้ขนาดใหญ่ใบคลุมพื้นน้ำได้กว้าง เราคงเคยเห็นการปลูกต้นจามจุรี ต้นไผ่ ริมห้วยทั้งๆ ที่ทั้ง 2 ต้นมีใบร่วงเยอะ  หรือเป็นต้นไม้ที่ทนน้ำท่วม (เนื่องจากระดับน้ำในลำห้วยในฤดูฝนมักจะแตกต่างกับหน้าแล้งมาก)  เช่น มะกอกน้ำ กันเกรา เป็นต้น ดังนั้นเราควรจะเลือกต้นไม้ที่เหมาะสมกับวัตถุประสงค์

ในตอนถัดไปเราก็จะยังอยู่ที่เรื่องสระน้ำ แต่จะมาเน้นดูเรื่องพืชชายน้ำ และพืชในพื้นที่ชุ่มน้ำ

ข อ บ คุ ณ บ้ า น ส ว น พ อ เ พี ย ง

เพอร์มาคัลเจอร์ #8: สระน้ำ
เพอร์มาคัลเจอร์ #7 : สวน 3 พี่น้อง
เพอร์มาคัลเจอร์ #6 : การกักเก็บน้ำฝน
เพอร์มาคัลเจอร์ #5 : ภูมิอากาศ และสภาพแวดล้อม
เพอร์มาคัลเจอร์ #4 : เรื่องเล็กๆ ของการเก็บน้ำฝน
เพอร์มาคัลเจอร์ #3 : การวิเคราะห์โซนในการออกแบบภูมิทัศน์
เพอร์มาคัลเจอร์ #2 : การออกแบบรูปแบบการปลูกต้นไม้
เพอร์มาคัลเจอร์ #1 : แนะนำแนวคิดเบื้องต้น

ติดตามข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่ http://my-experimental-farm.blogspot.com