มดแดงก็เลี้ยงได้_Ant Project

สวัสดีเพื่อนๆ และพี่ๆ ทุกท่าน สัปดาห์นี้มีวันหยุดยาว นอกจากจะใช้โอกาสนี้ในการไปอยู่กับพ่อ ยังมีเวลาให้ได้ทำหนึ่งในภาระกิจที่อยากทำมานานเหลือเกิน นั้นคือ การเลี้ยงมดแดง  จริงๆ จุดเริ่มต้นของโครงการนี้มาจากบ้านเราที่ชอบกินไข่มดแดง สารพัดเมนู เช่น ยำ-ลาบไข่มดแดง แกงใส่ผักหวานป่า ผักหวานบ้าน แกงหน่อไม้ คั่วแม่เป้งกินกับผัก เว้ามาแล้วอยากกินหลายเด้อค่ะ ประเด็นคือเวลาซื้อ เราซื้อกันเป็นกิโลๆ ค่ะ เริ่มตั้งแต่ 200 บาท/กก ปีที่แล้ว 300 บาท และปีนี้ 350-400 บาท ทำไมมันแพงขนาดนี้  จะกินไข่มดแดงแต่ละครั้ง ราคาพอๆ  หรืออาจจะแพงกว่าอาหารทะเลซะอีก  อย่ากระนั้นเลย พ่อแม่ด้วยความหวังดี อยากมีไข่มดแดงให้ลูกกิน เพราะพวกมันกินเก่งและกินจุกันเหลือเกิน เลยไปเสาะแสวงหารังมดจากที่ต่างๆ มาปล่อยในสวนป่าเราเอง

สองตายาย เวลาเจอต้นไม้ตามข้างทาง หรือไปเที่ยวสวนคนรู้จัก ก็จะเล็งต้นไม้ คือไม่ได้หาผลไม้ แต่หารังมดแดง พอเจอและเจราจาขอกันแล้ว ก็ตัดเอารังมดแดงใส่มาในถุงปุ๋ย แล้วเอามาปล่อยตามต้นหว้าในสวน แรกๆ มีประมาณ 10 รัง หลังๆ มันก็ค่อย เพิ่มจำนวนขึ้น และกระจายไปอยู่ต้นไม้อื่นด้วย แต่ก็ยังบอกจำนวนไม่ได้ว่าเท่าไหร่ แค่พอสังเกตเห็นได้ว่ามีรังมดแดงที่ยอดต้นไม้บ้าง แม่ก็เอาอาหารใส่ขวดพลาสติก และเอาน้ำไปแขวนที่ต้นไม้ในสวนป่าบ้างเป็นครั้งคราว ตามแต่จะมีเวลาหรือนึกขึ้นมาได้ เดือนละครั้ง หรือหลายๆ เดือนครั้ง เป็นแบบนี้มาตลอดระยะเวลา 1 ปีที่ผ่านมา

ปีนี้สวนป่าอายุครบ 3 ปี ต้นหว้าเริ่มติดผลเป็นครั้งแรก ดอกหางนกยูง ดอกศรีตรัง ดอกปีป เริ่มผลิบาน ความร่มรื่น ร่มเงามาเยือน เราเริ่มสัมผัสได้ถึงกลิ่นอายของความเป็นป่า นกนานาชนิดทำรังอยู่บนต้นไม้ และมดแดงที่ยังไม่มีต้นมะม่วงให้แฝง เพราะมะม่วงยังไม่โตพอที่จะออกดอก ออกผล มดแดงเลยต้องหาต้นที่มันอยู่ได้ไปก่อน  ทั้งต้นหว้า ต้นพยูง ยางนา ตะเคียน มะฮอกกานี ไผ่ ตาขบ ฯลฯ มดแดงอยู่กับเรามา 1 ปี ทำรังใหญ่บ้าง เล็กบ้าง กระจายกันอยู่ทั่วสวนป่า จนวันนี้ได้ฤกษ์งาม งามดี (จริงๆ คือ มีเวลา) โครงการเลี้ยงมดแดงแบบจริงจังก็ได้เกิดขึ้น

ในทางทฤษฎี ที่ไปอ่านมาตามเว็บไซต์ต่างๆ หรือคลิปการเลี้ยงมดแดง  ว่ากันว่า การเอามดแดงมาเลี้ยง ต้องเอามาทั้งรัง เพราะมดรังเดียวกันหรือถิ่นเดียวกันไม่กัดกัน แต่ถ้ามดต่างถิ่นจะกัดกัน อันนี้ก็คงต้องพิสูจน์ต่อไปในอนาคต เพราะมดในสวนมีที่มาจากหลายที่ แต่จุดที่ปล่อยหรือต้นที่ปล่อยนั้นมาจากรังเดียวกัน มดเองก็มีทั้งมดที่ทำหน้าที่ออกไข่ ซึ่งก็คือมดนาพญา หรือแม่เป้งซึ่งจะมีขนาดใหญ่กว่ามดทั่วไป ว่ากันว่า 1 รังจะมีนางพญา 1 ตัว ที่ทำหน้าที่ออกไข่เป็นร้อยเป็นพัน ส่วนมดแดงธรรมดาตัวสีส้ม เป็นมดงาน มดทหาร มดพยาบาล ทำหน้าที่สร้างรัง หาอาหาร ป้องกันข้าศึก เช่น มดดำ และดูแลมดที่เจ็บป่วย  ดูๆ แล้วคล้ายสังคมของคนเลยนะคะ มีการแบ่งหน้าที่กันเสร็จสรรพ

มดเป็นสัตว์กินเนื้อ ชอบอาหารแห้งๆ เช่น แมลง ซากจิ้งจก ตุ๊กแก หากกินไม่หมดในครั้งเดียว มันจะปล่อยกรดน้ำส้มออกมาทางปัสสาวะ หรือฉี่มด ซึ่งกรดน้ำส้มนี้มีคุณสมบัติในการถนอมอาการไม่ให้เน่า ว่ากันว่าคล้ายกับการที่คนทำอาหารหมักดองนั้นเอง  มดชอบอยู่ในที่ๆ มีแหล่งน้ำ แปลว่าน้ำสำคัญต่อมด  เมื่อนางพญาออกไข่ และมีกระบวนการแหย่ไข่มดแดงเพื่อเอาไปรับประทาน หากขั้นตอนนั้นมีการทำร้ายแม่เป้ง หรือเอาแม่เป้งไปคั่ว จนทำให้แม่เป้งที่เหลืออยู่ รู้สึกว่าไม่ปลอดภัย มันจะสั่งมดแดงให้อพยพย้ายรัง  ดังนั้นหากท่านใดเข้าป่าไปแหย่ไข่มดแดง หากทำได้ควรหลีกเลี่ยงการทำร้ายมดแดงและแม่เป้ง (ย้ำว่าหากทำได้นะคะ)

ภาคปฏิบัติ เริ่มตั้งแต่การเตรียมอาหารให้มดแดง อาหารมื้อแรกคือ ข้าวสวยคลุกไข่แดง + ก้างปลาทูทอด (เนื้อปลาทู คนกิน) +แคปหมู (ของฝากจากเหนือ) 

จากนั้นก็นำอาหารไปใส่ในตะกร้าที่มีรูเพื่อให้มดแดงเข้ามาในตะกร้าได้สะดวก สเปคตะกร้า ควรเป็นด้านล่างถี่ ด้านข้างมีช่องห่างพอประมาณ

ที่เราไม่ใช่ขวดน้ำเปล่าหรือน้ำอัดลมเพราะว่า ขนาดไม่เหมาะ ไม่มีรูด้านข้าง อาจทำให้มดลำบากในการลำเลียงอาหาร และการที่ไม่มีรูด้านล่าง ทำให้น้ำขังเวลาฝนตก แต่หากใครจะใช้ก็ขวดน้ำก็ควรเจาะรูน่าจะดีขึ้น  พอตกลงกันได้ว่าไม่ใช้ขวดน้ำ (ซึ่งสะสมขวดกันมาเป็นปี) ก็ไปเดินซื้อตะกร้าในฝัน และราคาไม่แพง เดินกันทั้งตลาดตั้งแต่ท้ายซอยยันต้นซอย แม่ของอิชั้น ไม่ถูกใจแบบไหนเลย เดี๋ยวใหญ่ เดี๋ยวเล็ก ถี่ไป ห่างไป ไม่มีหูจับ สารพัดสิ่ง จนเกือบถอดใจ ท้ายที่สุดก็มาเจอร้านด้านข้างตลาด ที่มีแบบตะกร้าอย่างที่แม่อยากได้ เลยได้ตะกร้าใส่อาหารและถังใส่น้ำอย่างด้านล่างนี้ค่ะ

พอเตรียมตะกร้าอาหารและถังน้ำดื่ม (ใช้น้ำฝน) ก็เริ่มภาระกิจหาที่อยู่ของมด ดูตามต้นไม้ ยอดไม้ว่ามดอยู่ที่ไหน แล้วเราก็เอาอาหารและน้ำไปผูกไว้กับต้นไม้ต้นนั้น หรือในระแวกนั้น  สำหรับถังใส่น้ำได้ใส่ไม้ไผ่ลงไปเพื่อเป็นสะพานเชื่อมให้มดเดินทางสะดวก (แต่บางครั้งมดก็ไม่ไต่ตามไม้)

วันนี้เริ่มวางไป 15 จุด ในแต่ละจุดที่วาง เวลาผ่านไปไม่เกิน 3 นาที มดมีประสาทสัมผัสที่เร็วมาก มันเริ่มมาที่ตะกร้าอาหารก่อน และเขาว่ากันว่ามดมีการสื่อสารไปยังพวกพ้องอย่างรวดเร็ว เชื่อก็ครั้งนี้ เพราะเร็วจริงๆ ไม่กี่นาทีหลังวางอาหาร มดก็เริ่มเดินทางมา

ภาพแรกด้านล่าซ้าย มือใหม่ผูกตะกร้าไม่ชิดต้นไม้ แม้จะใส่ไม้ไผ่เป็นสะสานในตะกร้าแต่ไม่ทันใจมด (มดก็คงไม่รูว่ามีสะพานให้เหมือนกัน) ความประทับใจต่อภาพนี้คือ มดพยายามต่อตัวกันเพื่อไปให้ถึงตะกร้าอาหาร มันสุดยอดมากเลยใช่ไหมคะ เจ้ามดเหล่านี้  พอเห็นภาพนี้แล้วก็เลยไปเอาเชือกมาผูกให้ตะกร้าชิดต้นไม้ เพื่ออำนวยความสะดวกให้เหล่ามดงานทั้งหลาย

บางรัง มดจะประชุมกันก่อน ไม่เชื่อก็ต้องเชื่อนะคะ ต้นนี้หลังวางอาหาร 3 นาที มดส่วนหนึ่งตรงไปที่อาหาร และอีกส่วนมารวมกันที่นี้ เพื่อประชุม จากการเฝ้าดู มันประชุมกันนานพอสมควร 5-10 นาที บางส่วนก็ไปที่อาหาร บางส่วนยังอยู่ในที่ประชุม

แคปหมูและก้างปลาทู ได้รับความนิยมจากมดทั้งหลาย

ความเพียรพยายามของมดงาน ในการลำเลียงอาหารไปที่รังของมัน

คอแห้งจังเลย ขอดื่มน้ำก่อนนะ

สุดท้าย เมื่อมีอาหารและน้ำดื่มแล้ว เส้นทางคมนาคมที่ปลอดภัยของมดก็เป็นเรื่องสำคัญ เราจึงยึดโยงสวนป่าทั้งสวน ด้วยด้ายแดง เพื่อให้มดรักกัน ไม่ใช่และ จริงๆ ก็เพื่อให้มดมีเส้นทางไปมาหาสู่กัน ใช้เส้นทางนี้ในการไปหาอาหาร เพราะในทางทฤษฎีเชื่อว่า หากมดมีเสนทางของมัน มันจะไม่ลงมาเดินที่พื้นดิน เราเลยทำ "ทางด่วน" บนฟ้าให้กับมด

หน้าตาทางด่วนก็เป็นประมาณนี้ ยึดโยงต้นไม้ทุกต้นด้วยเชือกไนล่อน เชื่อมโยงทางเดินทางสวนให้มาบรรจบกัน

ในเชิงทฤษฎี (อีกแล้วครับท่าน) มดจะออกไข่หน้าร้อน มีนา-เมษา พอถึงตอนนี้แล้วจะมาเล่าเรื่องไข่มดแดงและเทคนิคการแหย่ไข่มดแดงอีกครั้งนะคะ

ท้ายสุด ข้อคิดจากมดแดง : ความเพียร พยายาม เป็นหนทางสู่ความสำเร็จ ระยะทางไม่ว่าจะไกลเพียงใด แต่เมื่อมีก้าวแรก และมีจุดหมายปลายทาง เราจะสามารถไปถึงอย่างแน่นอนหากไม่ถอดใจ ท้อถอยไปก่อน อย่ายอมแพ้มดแดง ที่แม้ตัวจะเล็กแต่ไม่เคยย่อท้อ ไม่เคยยอมแพ้  สู้ต่อไป ไอ้มดแดง...จนกว่าจะพบกันใหม่

เยี่ยมชมสวนได้ที่ :https://web.facebook.com/dreamforestfarm/