ผมคลุกคลีอยู่วงการปศุสัตว์มาเกือบ 20 ปี ได้ ทำงานทั้งกับพวกบริษัทยักษ์ใหญ่ จนถึงเกษตรกรรายย่อยครับ เห็นการเปลี่ยนแปลงของธุรกิจไก่ไข่มาเป็นระยะ บอกได้เลยครับว่าข้อมูลที่พวกนักข่าวหรือนักการเมืองเอามาเผยแพร่กันนี่มันแค่ตัดตอนเอามาพูดกัน โดยไม่ได้ทำการบ้าน ย้อนไปดูบริบทต่างๆกันเลย มันมีองค์ประกอบอีกหลายอย่างครับที่ทำให้เกษตรกรรายย่อยต้องเลิกเลี้ยงไก่ไข่ไป มันไม่ใช่เพราะบริษัทยักษ์ใหญ่อย่างเดียวหรอกครับ มีปัจจัยอื่นๆด้วยครับ

เมื่อก่อนเราเลี้ยงไก่ไข่แบบโรงเรือนเปิด ฟาร์มขนาดหลักพันหรือหลักหมื่นตัวยังมีมากและกระจายไปตามท้องที่ต่างๆ แต่ปัญหาหลักๆที่พบซึ่งทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงไป เช่น

* ภาวะโรค - ไก่ไข่บ้านเรามีโรคระบาดที่ต้องใช้ยาและวัคซีนควบคุมเยอะมาก มีมันเกือบทุกโรคตามตำราเลย เพราะขาดการควบคุมโรคที่ดีพอ รอบๆฟาร์มมีพวกนก ไก่บ้าน คอยเป็นพาหะ ทำให้ไก่ป่วยผลผลิตเสียหาย ต้นทุนสูง ตลอดเวลา

* อาหาร - การเลี้ยงไก่ไข่สายพันธุ์ที่ให้ผลผลิตสูง มันต้องใช้สูตรอาหารที่มีโภชนะพอเพียงตามความต้องการ ฟาร์มรายย่อยทำอาหารเองได้ยาก เพราะหาซื้อวัตถุดิบดีๆได้ยาก ปลาป่นก็ปลอมปนโปรตีน ข้าวโพดก็มีสารพิษจากเชื้อราสูง ฯลฯ ทำให้ต้องไปใช้หัวอาหารหรืออาหารสำเร็จจากบริษัทฯแทน เพราะสามารถตรวจสอบและเลือกซื้อวัตถุดิบได้แน่นอนกว่า ทำให้เป็นไปแทบไม่ได้เลยที่ฟาร์มรายย่อยจะผสมอาหารใช้เองให้มีคุณภาพและต้นทุนแบบที่จะเอาตัวรอดได้

* การจัดจำหน่าย - เมื่อก่อนจะขายกันแต่ละพื้นที่ เช่น แถวเพชรบุรีจะเลี้ยงและขายกันแถวเพชรบุรี แต่ต่อมาแหล่งเลี้ยงใหญ่ๆแถวแปดริ้ว ชลบุรี มีการขยายฟาร์มเป็นหลักหลายแสนตัว เริ่มส่งไปตีตลาดในหลายๆจังหวัด ในขณะที่ผู้เลี้ยงจะขายผ่านพ่อค้าคนกลางหรือที่เรียกว่า "ล้งไข่" ซึ่งมีไม่เกิน 20 ราย แต่คุมตลาดไข่ทั้งประเทศ พวกบริษัทใหญ่เท่านั้นที่มีระบบจัดจำหน่ายของตนเอง ระบบล้งไข่จะเป็นตัวคุมทำให้ผู้เลี้ยงมีกำไรได้น้อย ทุกวันนี้ระบบนี้ก็ยังคงอยู่ เพราะผู้เลี้ยงรวมตัวกันไม่ติด ต้องตกอยู่ใต่อิทธิพลของล้งไข่ ลืมตาอ้าปากกันยากครับ

* การเลิกกิจการของโรงงานไข่ผง - เมื่อก่อนจะมีโรงงานทำไข่ผงที่แปดริ้วสำหรับรองรับภาวะไข่ที่ล้นตลาด โดยเฉพาะในช่วงปิดเทอม แต่ไม่ได้รับการสนับสนุนจากภาครัฐและคนเลี้ยงไก่ไข่ ทั้งที่ประเทศไทยต้องนำเข้าไข่ผงมาใช้ปีนึงตั้งเยอะแยะ หรือถ้าทำดีๆก็สามารถส่งออกไปขายประเทศอื่นได้ ทุกวันนี้เวลาไข่ล้นตลาด ก็เลยไม่มีทางแปรรูปหรือเก็บไว้ได้ ยกเว้นบริษัทใหญ่ที่เริ่มสร้างโรงงานของตัวเองแล้ว

* วงจรการเลี้ยง - ไก่ไข่มีวงจรการเลี้ยงที่ยาวและซับซ้อนมาก สายพันธุ์ต้องนำเข้าปู่-ย่าพันธุ์ มาขายในฟาร์มเฉพาะ เพราะต้องควบคุมเรื่องโรคและการจัดการต่างๆมากมาย รายย่อยทำไม่ได้หรือไม่คุ้มทุนหรอกครับ ทำให้การผลิตลูกไก่ไข่ต้องทำโดยบริษัทใหญ่ๆเท่านั้น มันเป็นเหมือนกันทุกประเทศ หลังจากนั้นต้องมี "ฟาร์มไก่สาว" อีก เพื่อเลี้ยงจนถึงอายุนึง จึงส่งไปขายเพื่อเข้าฟาร์มไก่ไข่ที่เรียกว่า ระยะไข่ หรือ ยืนกรง ซึ่งการผลิตไก่สาวมันต้องมีโควต้าเพราะสมัยก่อยผลิตแบบเสรี พบว่าฟาร์มรายย่อยจะไม่มีความแน่นอนในการทำธุรกิจ ย้ายเปลี่ยนบริษัทคู่ค้าบ่อยๆ หรือเวลาภาวะตลาดไม่ดีก็เบี้ยวไม่ยอมรับซื้อลูกไก่หรือไก่สาวของบริษัทตามที่ตกลงไว้ ทำให้บริษัทใหญ่จึงหันมาขยายฟาร์มเลี้ยงไก่ไข่เอง และจะผลิตใช้เองและขายให้เฉพาะรายที่เป็นคู่ค้าที่ไว้ใจกันได้ตามโควต้าเท่านั้นครับ ไม่งั้นจะเอาไก่สาวที่ไม่มีคนซื้อไปทำอะไรล่ะครับ ราคาตัวละหลายบาทนะครับ

* มลภาวะ - ไก่ไข่ที่เลี้ยงเล้าเปิดจะมีขี้ไก่อยู่ใต้กรง อาจมีการมาเก็บนานๆครั้ง ทำให้มีปัญหาเรื่องแมลงวันและกลิ่น แรกๆฟาร์มก็อยู่ไกลชุมชน แต่ตอนหลังบ้านเรือนก็รุกคืบเข้ามาใกล้ฟาร์มเอง แต่ก็จะเป็นฝ่ายที่ร้องเรียนเสียงดังเสมอ บางฟาร์มก็เลยต้องเลิกไป เพราะขี้เกียจทะเลาะกับชุมชน ซึ่งต้องกลายเป็นจำเลยเค้าวันยังค่ำ

ฯลฯ

ปัญหาพวกนี้ทำให้ฟาร์มรายย่อยหลายรายค่อยๆเลิกกิจการไปอย่างต่อเนื่องมาเป็นสิบปีแล้วครับ จนมีไข้หวัดนกระบาด ก็เหมือนฟางเส้นสุดท้าย ทำให้ฟาร์มรายย่อย-รายกลางหลายรายต้องเลิกอย่างเด็ดขาด เพราะไก่ตายเกือบหมด ไม่คิดลงทุนเลี้ยงต่อแล้ว เพราะรู้ว่าต้องลงทุนอีกเยอะมาก แต่หาความแน่นอนที่จะทำกำไรได้ยาก เพระถ้าจะเลี้ยงต่อต้องลงทุนทำโรงเรือนระบบปิด EVAP อีกหลังละหลายล้าน ส่วนใหญ่ก็ถอดใจกันหมด เหลือแต่พวกบริษัท หรือรายใหญ่ๆเท่านั้นที่ยังทำธุรกิจนี้ต่อ นั่นคือที่มาว่าทำไมรายย่อยจึงเหลือแค่ 5% ไงครับ ทุกวันนี้ใครมีเงิน 1-10 ล้าน ไม่มีใครโง่ไปทำฟาร์มไก่ไข่หรอกครับ

และทุกวันนี้จริงๆผู้บริโภคต้องการไข่ไก่ที่ไม่ใช่แค่ราคาถูกใช่มั๊ยครับ? ไข่ต้องไม่มียาปฏิชีวนะหรือยาฆ่าแมลงตกค้างเกินระดับปลอดภัย ไม่ปนเปื่อนเชื้อพวกซัลโมเนลล่า ไข่สะอาดไม่เปื้อนขี้ไก่เขรอะ คุณค่าทางโภชนะครบถ้วน อันนี้ก็ยิ่งเป็นตัวผลักดันให้เกิดการเปลี่ยนแปลงในอุตสาหกรรมการผลิตไข่เพิ่มขึ้นครับ

จริงๆยังมีอีกหลายเรื่องครับ ที่มัน inside กว่านี้ แต่ท่านๆอ่านไปแล้วจะยิ่งปวดหัวครับ เอาเท่านี้ก่อนแล้วกันครับ

ขอบคุณทั้ง คุณพุทธบุตร และคุณ สวนบ้านนำทรงค่ะ

หิวพอดี..ขอไปเจียวไข่ ทานกับข้าวก่อน

...ไข่...ไข่..ไข่

อย่าเครียดค่ะพี่น้อง มากินไข่ยัดใส้กันนะ อิอิ

http://www.bansuanporpeang.com/node/3159

ฮือ..ตอนเรียนมาท่านจะลืม ข.ไข่ ของไทยเราไปได้อย่างไร...

หือ..คิดมากเดี่ยวเครียดไปกิน ไข่คน..? ของเจ้โสกันดีกว่า คิก คิก..