วินัยของพระภิกษุสงฆ์ ที่ประชาชนควรทราบ

พุทธศาสนิกชนฝ่ายคฤหัสถ์ควรรู้จักพระวินัยบางข้อของพระภิกษุสงฆ์ไว้ด้วย เพราะว่าพระภิกษุสงฆ์มีหน้าที่อันสำคัญที่สุดคือ รักษาตัวอย่าให้มีโทษทางพระวินัย จึงจะสมเป็นที่ไว้วางพระราชหฤทัยของพระบรมศาสดาและจะได้สมเป็นผู้ที่ตั้งอยู่ในฐานะเป็นนาบุญของชาวโลก ไม่บริโภคจตุปัจจัยของเขาให้เปลืองเปล่า 

ด้วยเหตุนี้ เพื่อที่จะให้คฤหัสถ์ บุรุษ-สตรีทั้งหลายช่วยกันรักษาภิกษุสงฆ์ให้บริสุทธิ์เป็นนาบุญอย่างดีจะได้เพิ่มปริมาณผลแห่งพืชบุญที่บริจาคหว่านลงไปให้มากยิ่งๆ ขึ้น
จึงได้รวบรวมพระวินัยบางข้อที่คฤหัสถ์ทั้งบุรุษและสตรีควรทราบนำมาเรียบเรียงเป็นข้อๆพอเป็นแนวทางแห่งการศึกษาและปฏิบัติสำหรับคฤหัสถ์

เปรียบเหมือนอย่างพื้นนาอันปราศจากวัชพืชคือหญ้าที่เป็นโทษ ย่อมจะอำนวยให้ข้าวที่ชาวนาหว่านลงเจริญงอกงามมีผลเต็มเมล็ดเต็มรวง แต่หากว่านารกไปด้วยวัชพืช ข้าวที่หว่านลงก็มีผลไม่เต็มที่ ข้อนี้ฉันใด พระภิกษุหรือสามเณร ก็ฉันนั้นเหมือนกัน ถ้าศีลไม่ขาด ไม่มีโทษทางพระวินัย ก็เท่ากับนาที่ไม่รก พืชบุญที่หว่านลงก็ย่อมมีผลมาก มีกำไรมาก แต่ถ้าศีลขาดมากมีโทษทางพระวินัยมาก ก็เท่ากับที่นารก พืชบุญที่ชาวโลกหว่านลงก็มีผลน้อยมีกำไรน้อย ด้วยเหตุนี้พระภิกษุสามเณรผู้ตระหนักในหน้าที่ของตน
จึงพยายามรักษาตัวมิให้เป็นนาที่รกด้วยวัชพืช

ก็ในการรักษาตัวนั้น พระภิกษุสามเณรบางรูปบางครั้งบางคราวไม่สามารถจะให้บริสุทธิ์เท่าที่ควรได้ เพราะคฤหัสถ์หรือบุรุษ สตรีหรือทายกทายิกาผู้ไม่รู้วินัยของพระ และมีธุระเกี่ยวข้องกับพระในวาระต่างๆ เช่นในคราวทำบุญ แต่ทำไม่ถูกต้องพระวินัย
ภิกษุเกรงใจคฤหัสถ์บางทีคฤหัสถ์เกรงใจภิกษุ จึงทำให้พระต้องอาบัติ
คือต้องโทษทางพระวินัย อย่างนี้คฤหัสถ์ได้บุญก็จริง แต่ได้น้อยเพราะขณะเดียวกันนั้นพระได้บาปต้องโทษไม่บริสุทธิ์ เหมือนนาที่รกเสียแล้ว
อนึ่ง บางทีบางรูปไม่รู้วินัยของตนเองดีพอ หรือบางรูปรู้วินัยดีแล้ว
แต่ไม่เอื้อเฟื้อในวินัยก็ย่อมเกี่ยวข้องกับคฤหัสถ์ในทางที่ผิดๆ
และคฤหัสถ์ก็ไม่รู้วินัยของพระจึงพากันปฏิบัติผิดร่วมกันอย่างนี้
จึงรู้สึกว่าไม่ค่อยเหมาะกับพุทธศาสนิกชนเลย

     ๑.    สุภาพสตรี อย่าถูกต้องภิกษุสามเณร
                                                                                                            (สังฆาทิเสส ข้อ ๒)

     ๒.    สุภาพบุรุษ หรือสุภาพสตรี
ไม่ควรวานให้พระชักสื่อชายหญิงให้เป็นสามีภรรยากัน แม้ชั่วครั้งชั่วคราว

(สังฆาทิเสส ข้อ ๕)

     ๓.    สุภาพสตรี ไม่มีบุรุษผู้รู้เดียงสาไปด้วย
ไม่ควรเข้าไปหาพระในที่ลับตาหรือลับหู เพราะอาจจะทำให้พระถูกโจทด้วยอาบัติต่างๆหรือเป็นทางให้เกิดความเสียหายมาก

(อนิยต ข้อ ๑-๒)

     ๔.    สุภาพบุรุษหรือสตรี
เมื่อศรัทธาจะถวายเงินทองแก่พระภิกษุหรือสามเณรต้องมอบให้แก่ไวยาจักร
(ผู้ที่รับทำกิจของท่าน) และแจ้งให้ท่านทราบ อย่ามอบให้ในมือหรือในย่าม
หรือในบาตรของท่าน เป็นต้น

(จีวรวรรค ข้อ ๑๐-โกสิยวรรค ข้อ ๘)

     ๕.     บุรุษผู้เป็นไวยาจักร
เมื่อรับเงินทองของพระรูปใดไว้เท่าไร ต้องจัดสิ่งของที่พระต้องการถวายพระรูปนั้น ในราคาเท่าเงินทองที่ตนรับไว้นั้น ในเวลาที่ท่านขอ ถ้าเงินทองมากพระขอของน้อย ก็จ่ายเท่าที่ท่านต้องการ เก็บส่วนที่เหลือไว้จ่ายคราวต่อไป

(จีวรวรรค ข้อ ๑๐)

     ๖.     บุรุษ-สตรี ผู้เป็นพ่อค้า-แม่ค้า
ไม่ควรขายของแก่พระภิกษุ หรือสามเณรผู้ที่จับต้องเงิน (ธนบัตร-เหรียญบาทเป็นต้น) มาซื้อด้วยตนเอง

(โกสิยวรรค ข้อ ๙)

     ๗.     บุรุษ-สตรี
ไม่ควรเอาสิ่งของของตนแลกกับสิ่งของของพระ-ของสามเณร

(โกสิยวรรค ข้อ ๑๐)

     ๘.     บุรุษ-สตรี
ไม่ควรเอาผ้าอาบน้ำฝนถวายพระก่อนเข้าพรรษามากกว่า ๑ เดือน แม้พระขอก็ไม่ต้องถวาย เว้นไว้แต่พระที่เป็นญาติ และพระที่ตนปวารณาไว้

(ปัตตวรรค ข้อ ๔)

     ๙.     บุรุษ-สตรี เมื่อเตรียมสิ่งของจะถวายแก่สงฆ์
(ไม่เฉพาะบุคคล) ถ้าพระแนะนำให้ถวายเฉพาะตัวท่านเอง หรือให้ถวายเฉพาะพระรูปใดๆก็ตาม ไม่ต้องถวายตามคำแนะนำนั้น

(ปัตตวรรค ข้อ ๑๐-สหธรรมิกวรรค ข้อ ๑๒)

     ๑๐.  บุรุษ-สตรี เมื่อเรียนธรรมกับพระ
อย่าออกเสียงบทพระธรรมพร้อมกับพระ

(มุสาวาทวรรค ข้อ ๔)

     ๑๑.   บุรุษ เมื่อนอนในที่มุง ที่บัง อันเดียวกับพระครบ ๓ คืนแล้ว
ต้องเว้นเสีย ๑ คืน ต่อไปจึงนอนได้อีก

(มุสาวาทวรรค ข้อ ๕)

     ๑๒.  สตรี ห้ามนอนในที่มุง ที่บัง อันเดียวกับพระแม้ในคืนแรก

(มุสาวาทวรรค ข้อ ๖)

     ๑๓.  บุรุษ-สตรี ถ้าพระใช้ให้ขุดดินเหนียวล้วนหรือดินร่วนล้วน
ไม่ควรขุด แต่ถ้าพระแสดงความประสงค์ว่าต้องการหลุมหรือคูเป็นต้น
หรือว่าต้องการขุดดินให้สูงเท่านั้นเท่านี้เป็นต้น ก็ควรจัดการให้ตามประสงค์

(มุสาวาทวรรค ข้อ ๑๐)

     ๑๔.  บุรุษ-สตรี ถ้าพระใช้ให้ตัดต้นไม้
หรือดายหญ้าที่เกิดอยู่กับดิน หรือให้รื้อถอนผักหญ้าต่างๆ ที่เกิดอยู่ในน้ำ ไม่ควร
ตัด-ดาย-รื้อถอน แต่ถ้าพระบอกว่า เราต้องการไม้-หญ้า-ผัก
หรือว่าเราต้องการทำความสะอาดในที่ซึ่งเกะกะรุงรัง
ด้วยต้นไม้หรือผักหญ้าดังนี้เป็นต้น จึงทำให้

(ภูตคามวรรค ข้อ ๑)

     ๑๕.  บุรุษ-สตรี นิมนต์พระให้ฉันอาหารอย่าออกชื่อโภชนะ ๕ คือ
ข้าวสุก ขนมสด ขนมแห้ง ปลา เนื้อ ควรใช้กัปปิยโวหารหรือคำพูดที่สมควร เช่น พูดว่า “ขอนิมนต์ฉันเช้า” หรือว่า “ขอนิมนต์ฉันเพล”
และต้องบอกวัน เวลาสถานที่ให้ชัดเจน ทั้งบอกให้พระทราบด้วยว่าให้ไปกันเอง
หรือจะมารับ อนึ่งการที่นิมนต์พระให้ฉันนั้นปรารภเรื่องอะไรก็ควรบอกให้ทราบด้วย

(โภชนวรรค ข้อ ๒)

     ๑๖.  บุรุษ-สตรี เมื่อเลยเวลาเพลแล้ว
คือตั้งแต่เที่ยงวันไปจนถึงวันใหม่ อย่านำอาหารไปประเคนพระ
หากเป็นของที่เก็บค้างคืนได้ ไม่บูด ไม่เสีย เช่น ข้าวสาร ปลาดิบ เนื้อดิบ
อาหารสำเร็จรูปบรรจุกระป๋อง เป็นต้น ก็มอบไว้แก่ไวยาวัจกรของท่านได้

(โภชนวรรค ข้อ ๗)

     ๑๗.  บุรุษ-สตรี ถ้าพระที่มิใช่ญาติและตนไม่ได้ปวารณาไว้
ไม่เป็นไข้ ขอโภชนะอันประณีต คือข้าวสุกที่ระคนด้วยเนยใส เนยข้น น้ำมัน น้ำผึ้ง น้ำอ้อย ปลา เนื้อ นมสด นมส้ม แม้อย่างใดอย่างหนึ่งไม่ควรถวาย
แต่ถ้าขอเพื่อผู้เป็นไข้ควรถวายโดยแท้

(โภชนวรรค ข้อ ๙)

     ๑๘.  บุรุษ-สตรี เมื่อประเคนอาหารหรือยาเป็นต้น
ทุกอย่างที่พระจะต้องกลืนกิน (ฉัน) ต้องประเคนให้ถูกวิธี ดังนี้

ก.   ภาชนะหรือห่อของนั้น
ไม่ใหญ่หรือหนักจนเกินไป ยกคนเดียวได้อย่างพอดี

ข.   เข้าอยู่ในหัตถบาสของพระ
ห่างจากพระประมาณ ๑ ศอก เป็นส่วนสุดของสิ่งของหรือของบุคคลผู้ประเคน

ค.  น้อมกายถวายด้วยความเคารพ

ง.    กิริยาที่ถวายนั้น
ถวายด้วยมือหรือของที่เนื่องด้วยมือ เช่นช้อน-ภาชนะก็ได้

จ.    พระรับด้วยมือ
หรือของที่เนื่องด้วยมือ เช่น บาตร-ผ้าก็ได้

(โภชนวรรค ข้อ ๑๐)

     ๑๙.  สตรีไม่มีบุรุษผู้รู้เดียงสาอยู่เป็นเพื่อน
ต้องไม่นั่ง ไม่นอน ไม่ยืน ไม่เดิน ในห้องกับพระ แม้จะมีสตรีหลายคนก็ไม่ได้

(อเจลกวรรค ข้อ ๔)

     ๒๐.  สตรีต้องไม่นั่ง ไม่นอนในที่แจ้งกับพระ หนึ่งต่อหนึ่ง
ถ้าสตรีหลายคนนั่งได้ แต่การนอนนั่นไม่ควร แม้การยืน การเดินกับพระ หนึ่งต่อหนึ่งด้วยอาการซ่อนเร้นก็ไม่ควร

(อเจลกวรรค ข้อ ๕)

     ๒๑.  บุรุษ-สตรี ที่ไม่ใช่ญาติของพระ แม้จะเป็นเขย สะใภ้
หรือภรรยาเก่าของพระ (ปุราณทุติยิกา) หากมิได้เกี่ยวข้องทางสายโลหิต
ก็ชื่อว่ามิใช่ญาติ ถ้ามีศรัทธาจะให้พระขอปัจจัย ๔ หรือสิ่งของต่างๆ จากตนได้
ก็ต้องปวารณา คือเปิดโอกาสให้พระขอได้โดยลักษณะ ๔ อย่าง อย่างใดอย่างหนึ่ง คือ

ก.    กำหนดปัจจัยหรือสิ่งของ
เช่น จีวร บิณฑบาต ที่นอน ที่นั่ง ยา หนังสือ สมุด ปากกา ฯลฯ

ข.    กำหนดเวลา
คือให้ขอได้ตลอดเท่านั้นวัน เท่านั้นเดือน เท่านั้นปี ตั้งแต่วันที่เท่าไรถึงเท่าไร

ค.    กำหนดทั้งปัจจัย-สิ่งของ
และเวลา

ง.     ไม่กำหนดทั้งปัจจัย
สิ่งของและเวลา ถ้าจะให้ขอได้เป็นนิตย์ ต้องบอกว่า นิมนต์ขอได้ตลอดกาลเป็นนิตย์

เมื่อปวารณาแล้ว ถ้าพระขอเกินกำหนดหรือเกิน ๔ เดือน ไม่ควรถวาย
เว้นไว้แต่ตนปวารณาอีก หรือปวารณาเป็นนิตย์

(อเจลกวรรค ข้อ ๗)

หมายเหตุ :- คำว่า ญาติ
ได้แก่คนที่เกี่ยวเนื่องกัน ๗ ชั้น คือ ๑. ทวด ๒. ปู่ย่าตายาย ๓. พ่อแม่ ๔. พี่น้อง
๕. ลูก ๖. หลาน ๗. เหลน

 ๒๒.  บุรุษ-สตรี ไม่ควรเอาของเสพติดให้โทษ เช่น สุราเมรัย
ฝิ่น เฮโรอีน กัญชาถวายพระ

(สุราปานวรรค ข้อ ๑)

     ๒๓.  บุรุษ-สตรี
อย่าเอาน้ำที่มีตัวสัตว์ไปตั้งไว้ให้พระบริโภค คือ ดื่ม อาบ ล้างเท้า ใช้สอย

(สัปปาณวรรค ข้อ ๒)

     ๒๔.  บุรุษ-สตรี ผู้นำสินค้าหนีภาษี
ไม่ควรเดินทางร่วมกับพระ หรือไม่ควรให้เกี่ยวข้องกับพระ

(สัปปาณวรรค ข้อ ๖)

     ๒๕.  สตรี ไม่ควรชวนพระเดินทางไกล แม้สิ้นระยะบ้านหนึ่ง
แม้นั่งรถ นั่งเรือ ไปเพียงหนึ่งต่อหนึ่งก็ไม่ควร แม้สตรีหลายคน
แต่ไม่มีบุรุษผู้รู้เดียงสานั่งไปด้วย ก็ไม่ควร แม้บุรุษไปด้วย หากสตรีขับรถเรือเอง
ก็ไม่ควร เว้นไว้แต่เรือข้ามฟาก

(สัปปาณวรรค ข้อ ๗)

     ๒๖.  บุรุษ-สตรี
จะถวายอาหารแก่พระผู้อยู่ในป่าอันเป็นที่เปลี่ยว ต้องแจ้งข่าวล่วงหน้าก่อน

(ปาฏิเทสนียะ ข้อ ๔)

     ๒๗.  บุรุษ-สตรี เมื่อพระรับบิณฑบาตเต็มบาตรแล้ว
อย่าเอาอาหารวางบนฝาบาตร หรืออย่าใส่ถุงให้พระหิ้ว

(โภชนะปฏิสังยุตะ ข้อ ๔)

     ๒๘.  บุรุษ-สตรี
เมื่อนิมนต์พระมาฉันในบ้านต้องจัดที่ฉันให้พร้อม เช่นน้ำล้างเท้า ผ้าเช็ดเท้า
น้ำฉัน น้ำใช้ กระโถน ผ้า-กระดาษเช็ดมือ เช็ดปาก ช้อนส้อมและช้อนกลาง
อย่าให้บกพร่อง

(โภชนะปฏิสังยุตะ ข้อ ๓๐)

     ๒๙.  บุรุษ-สตรี เมื่อจัดที่ให้พระสวดหรือแสดงพระธรรมเทศนา
หรือปาฐกถาธรรม ต้องจัดที่ให้พระนั่ง อย่าให้ยืน และต้องไม่ต่ำกว่าที่ของผู้นั่งฟัง

(ธัมมเทสนาปฏิสังยุต ข้อ ๑๓, ๑๔)

     ๓๐.   บุรุษ-สตรี เมื่อฟังธรรมเทศนาหรือฟังปาฐกถาธรรม
ต้องฟังด้วยกิริยาอาการเคารพ แม้ฟังพระสวดในงานมงคลหรืองานศพเป็นต้น
ก็ต้องเคารพเช่นเดียวกัน ไม่ควรนั่งคุยกันเลย จะคุยในเวลาพระหยุดสวดได้

(ธัมมเทสนาปฏิสังยุต ทุกข้อ)

     ๓๑.  บุรุษ-สตรี
จะถวายร่มแก่พระต้องเลือกเอาชนิดที่ไม่สลับสี เช่นร่มผ้าดำล้วน ร่มกระดาษ
ร่มพลาสติก สีน้ำตาล สีดำ สีเหลืองล้วน

(วิ. ๒/๓๕)

     ๓๒.  บุรุษ-สตรี
จะถวายรองเท้าแก่พระต้องเลือกเอาชนิดที่ไม่มีส้นสูง ไม่มีปกส้น ไม่มีปกหลังเท้า
มีแต่สายรัดหลังเท้ากับสายที่คีบด้วยนิ้ว และมีสีหม่นหมอง เช่น สีน้ำตาลแก่

(วิ. ๒/๓๖)

     ๓๓.  บุรุษ-สตรี
เมื่อจะถวายเตียงตั่งแก่พระต้องเลือกเอาแต่ที่มีเท้าสูงไม่เกิน ๘ นิ้วพระสุคต หรือ
๙ นิ้วฟุต เว้นไว้แต่แม่แคร่ และไม่มีรูปสัตว์ร้ายที่เท้า เช่น เตียงจมูกสิงห์
หรือบัลลังก์ และเตียงนั้นต้องไม่ใหญ่ถึงนอนได้ ๒ คน ที่นอนก็ไม่ใหญ่อย่างเตียง
ฟูกเตียง ฟูกตั่ง และที่นั่งที่นอนไม่ยัดนุ่นหรือสำลี

 (รตนวรรค ข้อ ๕ และ วิ. ๒/๓๙)

     ๓๔.  บุรุษ-สตรี เมื่อจะถวายหมอนหนุนศีรษะแก่พระ
ต้องให้มีขนาดหนุนได้ศีรษะเดียวไม่ถึง ๒ ศีรษะ หมอนข้างไม่ควรถวาย

(วิ. ๒/๔๐)

     ๓๕.  สตรี ต้องไม่นั่ง บนอาสนะผืนเดียวกัน บนเตียงม้านั่งเดียวกันกับพระ
แม้บนพื้นที่ไม่มีอะไรปูลาดเลย ก็ไม่ควรนั่งเสมอกับพระหรือสูงกว่าพระ
ไปในรถ-เรือมีที่จำกัด จะต้องนั่งที่ม้านั่งเดียวกันกับพระต้องให้มีบุรุษนั่งคั่นไว้เสียก่อน

(วิ. ๒/๗๐)

     ๓๖.  บุรุษ-สตรี ไม่ควรเอาวัตถุอนามาสประเคนพระ
วัตถุอนามาส คือสิ่งที่พระไม่ควรแตะต้อง มี ๖ ประเภท ดังนี้ :-

ก.  คนหญิง คนกะเทย เครื่องแต่งกายของคนเหล่านั้น
แต่ที่เขาสละแล้วไม่นับ ตุ๊กตาหญิง สัตว์ดิรัจฉานตัวเมีย

ข.  ทอง เงิน มุกดา มณี ไพฑูรย์ ประพาฬ ทับทิม บุษราคัม
สังข์ที่ขัดแล้ว ศิลาชนิดดี เช่น หยก โมรา

ค.  ศัสตราวุธต่างชนิด ที่ใช้ทำร้ายชีวิตร่างกาย

ง.  เครื่องดักสัตว์บก-น้ำ

จ.  เครื่องประโคม

ฉ.  ข้าวเปลือกและผลไม้อันเกิดอยู่ในที่

(วิ. ๒/๗๓)

     ๓๗.  สตรี ไม่ควรเกลี้ยกล่อม
ยั่วเย้าพระด้วยการพูดประเล้าประโลม หรือด้วยการแต่งตัวชะเวิกชะวาก
หรือล่อด้วยทรัพย์

(วิ. ๒/๙๑)

     ๓๘.  บุรุษ-สตรี ไม่ควรเอาของเด็กเล่น เช่นเรือน้อยๆ
รถน้อยๆ ถวายพระ

(วิ. ๒/๑๑๘)

     ๓๙.  บุรุษ-สตรี ไม่ควรชักชวนพระเล่นการพนัน มีแพ้ มีชนะ
เช่นหมากรุก หมากแยก ฯลฯ

(วิ. ๒/๑๑๘)

     ๔๐.  บุรุษ-สตรี
ไม่ควรเรียนดิรัจฉานวิชาจากพระและไม่ควรบอกดิรัจฉานวิชาแก่พระ
ดิรัจฉานวิชาคือความรู้ในการทำเสน่ห์
ในการใช้ภูตผีปีศาจทำผู้อื่นให้ถึงความวิบัติในทางอวดฤทธิ์เดชต่างๆ
ในทางทำนายทายทักบอกหวยบอกเบอร์ ในทางที่นำให้หลงงมงาย เช่นหุงเงิน
หรือทองแดงให้เป็นทอง

(วิ. ๒/๑๒๐)

     ๔๑.  บุรุษ-สตรี ไม่ควรใช้พระในกิจนอกพระพุทธศาสนา
แต่จะขอให้ช่วยกิจพระพุทธศาสนา เช่นให้ช่วยนิมนต์พระไปในการบำเพ็ญบุญอยู่ได้

(วิ. ๒/๑๒๐)

     ๔๒. บุรุษ-สตรี ไม่ควรนำสิ่งของอันมีค่าฝากไว้กับพระ
เพราะอาจเกิดอันตรายแก่พระได้ เช่น อันตรายในการเจริญสมณธรรม ถูกปล้น
ถูกเป็นผู้สำนองในเมื่อของนั้นหาย

(วิ. ๒/๑๒๒)

     ๔๓. บุรุษ-สตรี ไม่ควรเอาเนื้อสัตว์ที่ไม่นิยมเป็นอาหารถวายพระ
เนื้อที่ไม่นิยมเป็นอาหาร คือ เนื้อมนุษย์
ช้าง-ม้า-สุนัข-งู-สีห์-เสือโคร่ง-เสือเหลือง-หมี-เสือดาว

(วิ. ๒/๑๓๓)

     ๔๔. บุรุษ-สตรี ไม่ควรเอาเนื้อสัตว์ที่นิยมเป็นอาหารแต่ยังดิบ
ไม่สุกด้วยไฟ เช่น ปูเค็ม กุ้งส้ม หอยเค็ม ปลาเค็ม แหนม กะปิ ลาบเนื้อดิบ
ไข่ลวกไม่สุก ประเคนพระ ควรมอบไว้แก่กัปปิยการก
คือผู้มีหน้าที่ทำให้เป็นของควรแก่พระ

(วิ. ๒/๑๓๓)

     ๔๕. บุรุษ-สตรี ไม่ควรเอาอุทิศมังสะถวายพระ อุทิศมังสะ
คือเนื้อหรือไข่สัตว์ที่เขาฆ่าเจาะจงภิกษุสามเณร

(วิ. ๒/๑๓๓)

     ๔๖.  บุรุษ-สตรี อย่าเอาพีชคาม คือผลไม้มีเมล็ดสุกบางอย่าง
เช่นพริกสุก มะเขือสุก อ้อยที่ยังไม่ได้ปอก ผักบุ้ง ขมิ้น กระชาย กระเทียม หอม
โหระพา กะเพรา ฯลฯ ที่พ้นจากที่เกิดที่อยู่แล้ว แต่ยังปลูกให้งอกได้อีกถวายพระ
ควรทำให้เป็นของที่ไม่อาจปลูกให้งอกได้แล้ว จึงถวายพระ

(วิ. ๒/๑๓๕)

     ๔๗.  บุรุษ-สตรี จะทำน้ำปานะถวายพระ
ควรเลือกเอาผลไม้สุกที่นิยมเป็นอาหาร ชนิดที่ไม่โตกว่าผลมะตูมหรือผลกระเบา
ขนาดเล็กไม่จำกัด เอามาทำความสะอาด คั้นแล้วกรองให้หมดกาก
เจือน้ำจืดที่สะอาดบ้างก็ได้ แต่อย่าใช้น้ำร้อน และอย่าต้มน้ำปานะด้วยไฟ
จะเจือน้ำตาลเกลือบ้างก็ได้ ทำแล้วต้องถวาย ให้พระฉันในวันนั้น
อย่าปล่อยให้ข้ามราตรี

(วิ. ๒/๑๓๙)

     ๔๘.  บุรุษ-สตรี ไม่ควรถือเอามรดกของพระผู้มรณภาพไปแล้ว
ไม่ว่าพระรูปนั้นจะเป็นพ่อ ลูก ญาติ มิตร หรือเกี่ยวข้องกันโดยสถานะไรๆ ก็ตาม
แม้พระได้ทำพินัยกรรมไว้ให้ ก็ถือเอาไม่ได้ เพราะทางวินัยของสงฆ์มีอยู่ว่า
มรดกของพระผู้มรณะตกเป็นของสงฆ์ทั้งหมด แม้พระได้พูดไว้ด้วยคำอันเป็นอนาคตว่า
“ถ้าฉันตายแล้ว เธอจงเอาสิ่งนั้นสิ่งนี้ไป”
ดังนี้ ก็ถือเอาไม่ได้ แต่สิ่งที่พระมอบให้ด้วยคำเป็นปัจจุบันว่า
“ฉันให้สิ่งนั้นสิ่งนี้แก่เธอ”
ก็ถือเอาได้เฉพาะสิ่งที่ระบุถึง หากระบุทั้งหมดก็ถือเอาได้ทั้งหมด

(วิ. ๒/๑๕๔/๑๕๕)

     ๔๙.  บุรุษ-สตรี เมื่อจะถือเอาสิ่งของของพระด้วยวิสาสะ
ต้องให้ครบองค์ ๓ คือ

ก.    เคยเห็นกัน เคยคบกัน เคยพูดกันไว้อย่างใดอย่างหนึ่ง

ข.    รู้ว่าถือเอาแล้ว เจ้าของจักพอใจ

ค.    เจ้าของยังมีชีวิตอยู่

(วิ. ๒/๑๕๗)

     ๕๐.  บุรุษ-สตรี เมื่อพยาบาลพระผู้เจ็บหนัก
ฉันอาหารไม่ได้ ครั้นถึงเวลาวิกาลหิวจัด
หากมิได้อาหารอาจเป็นอันตราย จะต้มข้าวหรือเนื้อสัตว์ที่นิยมเป็นอาหาร
(เว้นอุทิศมังสะ) ให้เหลว กรองให้หมดกาก เอาแต่น้ำข้าว
น้ำเนื้อที่ใสถวายให้พระดื่มในเวลาวิกาลได้ การที่จะอ้างว่า
แพทย์สั่งให้พระป่วยฉันอาหารในวิกาลได้ แล้วนำอาหารชนิดต่างๆ ไปถวายในวิกาลนั้นไม่ควรเลย หากพระอยากฉันอาหารในวิกาลโดยไม่เอื้อเฟื้อต่อวินัยแล้ว
ควรให้สึกเสียก่อน จึงจัดถวายให้รับประทาน

(วิ. ๒/๑๗๕)

     ๕๑.   สตรีที่เป็นโสเภณี เป็นหม้าย เป็นสาวเทื้อ เป็นชี
และกะเทย ไม่ควรไปมาหาสู่กับพระ โดยไม่เป็นกิจจลักษณะหรือผิดเวลา

(วิ. ๒/๑๘๑)

     ๕๒. บุรุษ-สตรี ไม่ควรนิมนต์พระเข้านั่งในร้านสุรา
จะเป็นที่ขาย หรือที่กลั่นสุราหรือที่ดองเมรัยก็ตาม

(วิ. ๒/๑๘๑)

บุรุษหรือสตรีก็ตาม เมื่อหวังความเจริญแก่ตนแก่วงศ์สกุลของตน
และแก่พุทธศาสนา ควรศึกษาให้มีความรู้เกี่ยวกับวินัยของภิกษุสงฆ์บางข้อ
ตามที่รวบรวมไว้นี้ และปฏิบัติให้ถูกต้อง ก็ย่อมจะเหมาะสมแก่ความเป็นพุทธศาสนิกชน
และย่อมช่วยประดับพระพุทธศาสนาให้รุ่งเรืองแล

รวบรวมและเรียบเรียงโดย

พระเทพวิสุทธิญาณ
(อุบล นนฺทโก ป.ธ. ๙)

วัดบวรนิเวศวิหาร