การตัดแต่งกิ่ง #2 : การตัดแต่งไม้พุ่มทรงเตี้ย

ต่อเนื่องจากบล็อก การตัดแต่งกิ่ง #1 : แนะนำเบื้องต้น  เรามาลงรายละเอียดโดยการดูการตัดแต่งกิ่งของบ้านพุ่มขนาดเล็กที่หลายท่านมีในสวนอย่างเช่น มะนาว หรือ มะกรูด

พฤติกรรมการติดผล

ก่อนจะตัดแต่งกิ่งเพื่อเพิ่มการออกผล  เราควรจะเข้าใจนิสัยของต้นไม้ก่อนว่าการติดผลจะติดที่กิ่งแบบไหนซึ่งจะมีการติดผลที่กิ่งยาว (shoot) และกิ่งสั้น (spur) ตามรูปข้างล่าง

การติดผลบนบนกิ่งข้อยาว (shoot) มักจะเป็นกิ่งเล็กที่แตกออกจากกิ่งหลัก

การติดผลบนกิ่งข้อสั้น (spur) จะชิดกับกิ่งหลักที่แข็งแรง

ไม้ผลแต่ละชนิดจะมีพฤติกรรมการติดผลแตกต่างกันดังนี้

เราจะสังเกตุเห็นว่าต้นไม้ที่ติดลูกบนกิ่งยาว (shoot) ที่งอกในฤดูปัจจุบันจะสามารถติดลูกได้เร็ว (เพียง 1-2ปี) กว่าต้นไม้ที่ติดผลบนกิ่งสั้นที่มีอายุหลายปี  เนื่องจากการติดผลของต้นไม้ประเภทนี้จะอยู่บนกิ่งที่งอกมาใหม่  ดังนั้นการกระตุ้นด้วยการตัดแต่งกิ่งจะได้ผลดีกับต้นไม้ประเภทนี้มากกว่าต้นไม้ที่ติดผลบนกิ่งสั้นที่มีอายุนาน

เทคนิคการตัด

1. ในช่วงอายุน้อยๆ ต้นไม้จะเน้นส่งอาหารไปเลี้ยงกิ่งมากกว่าการออกผลอยู่แล้ว  เมื่ออายุมากขึ้นต้นไม้จะค่อยๆ เปลี่ยนไปเน้นการออกผลมากกว่าการแตกกิ่ง  การตัดแต่งกิ่งจะกระตุ้นให้มีการสร้างกิ่งใหม่ได้ผลดีกับต้นไม้ที่มีอายุมาก  เพื่อหลีกเลี่ยงการชะงักของการเจริญเติบโต  จึงควรหลีกเลี่ยงการตัดแต่งกิ่งมากเกินไปในช่วงปีแรกๆ ควรทำเพียงตัดกิ่งให้เบาบางลง (Thinning) เพื่อแต่งทรงของต้น โดยไม่ตัดยอดให้สั้น (Heading back ) เมื่อต้นไม้เริ่มออกผลดกแล้วจึงเริ่มตัดยอดให้สั้น (Heading back) ได้

นอกจากนั้นในปีต้นๆ ควรจะเด็ดดอก หรือผลเล็กๆ ของต้นไม้เพื่อให้ต้นไม้เน้นการเจริญเติบโตของต้นอย่างเต็มที่  ในปีหลังๆ ให้เด็ดดอก หรือผลเล็กๆ ออกบ้างเพื่อให้มีอาหารไปเลี้ยงผลที่เหลือให้เป็นผลที่มีคุณภาพ และขนาดโต

2. การตัดแต่งกิ่งควรจัดทรงให้ใบไม้ด้านบนไม่บดบังแสงของใบไม้ด้านล่าง  ดังนั้นจึงควรออกมาเป็นรูปปิรามิด

3. ถ้าเราแบ่งต้นไม้ออกเป็น 3 โซนตามรูปด้านล่าง  โซน 1 มักจะมีกิ่งใบที่แข็งแรง  แต่การเติบโตของโซน 1 จะบดบังแสงของโซน 2 ซึ่งเป็นโซนที่จะให้ผลที่มีคุณภาพดี  โซน 1 จึงไม่ควรมีมากไป  ส่วนโซน 3 มักจะให้ผลที่มีคุณภาพด้อยกว่าเนื่องจากถูกบดบังแสงแดด  การลดจำนวนกิ่งในโซน 3 จะทำให้อาหารไปเลี้ยงผลที่โซน 2 อย่างเต็มที่  สรุปหลักการตัดแต่งกิ่งคือลดขนาดของโซน 1 และ 3 ลง เพื่อให้โซน 2 สามารถทำหน้าที่ได้เต็มที่

เมื่อนำหลักการข้างต้นมาใช้กับต้นมะนาวเป็นตัวอย่าง ผู้รู้หลายๆ ท่านแนะนำให้ตัดแต่งกิ่งมะนาวดังนี้

1.ตัดกิ่งกระโดงหรือที่ตั้งตรงๆออกโดยสรีระแล้วกิ่งแบบนี้จะให้ผลยากเพราะมีการเติบโตในแนวตั้งฉากสูงและจะดูดสารอาหารไปใช้มาก  (คือโซน 1 นั่นเอง)
2.กิ่งที่โค้งเข้าหาพุ่ม (เพราะจะไปบดบังแสงกันเอง)
3.กิ่งที่อยู่สูงจากพื้นน้อยกว่า 50 ซ.ม. (คือโซน 3)
4.กิ่งหางหนูที่สั้นตุ่นๆ
5.กิ่งที่น้อยกว่า 45 องศา วัดจากยอดออกมา คล้ายๆข้อแรกเพราะมีความชันเกินไป (โซน 1 อีกเช่นกัน)
6.กิ่งที่เป็นโรค เช่น แห้งจากยอดลามลงมา กิ่งที่เป็นแคงเกอร์

หลังจากตัดแต่งกิ่งเสร็จก็จะโปร่งๆ คล้ายกับรูปข้างล่าง  และไม่ควรปล่อยให้ต้นสูงเกินไปจะยากในการเก็บเกี่ยวผลผลิต

4. เมื่อดูจากแนวดิ่งลงมาแล้ว กิ่งไม่ควรแตกออกไปทุกทิศทางมากเกินไป เพระจะบดบังแสง  และไม่ควรจะมีความยาวของกิ่งเท่ากันหมด  ควรจะมีความแตกต่างกันบ้างเพื่อให้แสงเข้าถึงกิ่งตรงกลางได้ดีขึ้น

5. ช่วงเวลาที่เหมาะสมของการตัดแต่งกิ่งคือช่วงปลายฤดู ก่อนถึงเวลาพักตัว (ซึ่งถูกกำหนดโดยอากาศเย็นหรือความแห้งแล้ง) ต้นไม้จะเริ่มทยอยส่งพลังงานไปเก็บตามส่วนต่าง ๆ ส่วนใหญ่อยู่ตามใต้เปลือกของลำต้น กิ่งและราก เราจะเห็นได้จากการแทะเปลือกของกระรอกในหน้าแล้งนั่นเอง ในต้นไม้พวกทิ้งใบช่วงนี้จะเริ่มส่งแป้งและน้ำตาลไปสะสมตามกิ่งก้านและตุ่มตา ใบจะเปลี่ยนสีเป็นสีเหลือง, ส้ม, แดงหรือน้ำตาลอ่อน ก่อนจะร่วงไปจนหมดต้นแล้วแต่ประเภทของมัน ส่วนรากก็จะหยุดการแตกรากฝอยและรากขนอ่อน ระยะนี้นี่แหละที่เหมาะสมที่จะตัดแต่งกิ่ง ก้าน ใบที่สุด  “นั่นเป็นเพราะต้นไม้นำพลังงานที่หามาได้ทั้งหมดเข้าไปสะสมเรียบร้อยแล้ว การตัดแต่งกิ่งจึงไม่มีผลต่อการลงทุนใหม่ของต้นไม้ในปีต่อไป”  สำหรับมะนาวแล้วจะเป็นช่วงที่เราเก็บเกี่ยวมะนาวหน้าแล้งไปแล้ว  ประมาณช่วงเดือนมกราคม - มีนาคม  ถ้าจะเลยไปก็ไม่ควรเกินเดือนเมษายน

สรุปคือควรตัดแต่งกิ่งให้เป็นทรงพุ่มโปร่งแสงแดดจะส่องเข้าได้ทั่วทั้งต้น โรคและแมลงบางชนิดจะลดลง และต้นมะนาวมีอายุยืน เพราะมีกิ่งใหม่ๆ มาแทนกิ่งเก่าเสมอ จำไว้เสมอว่าสำหรับพืชที่ติดผลที่กิ่งยาวในฤดูปัจจุบันแล้ว “กิ่งใหม่ออกลูกดีกว่ากิ่งเก่า”  บางครั้งชาวสวนมะนาวจึงเรียกการตัดแต่งกิ่งนี้ว่า "ทำสาว" ต้นมะนาว  โดยจะทำทุกปี  และตัดแต่งใหญ่ทุกๆ 3 ปี

แต่...ขอเตือนหนุ่มๆ ว่าการ "ทำสาว" แบบนี้ใช้ได้แต่กับต้นไม้นะครับ  อย่าได้พยายามไปตัดแต่งกิ่งผู้หญิง เพราะจะไม่สามารถทำให้สาวได้แบบต้นไม้ และตัวท่านเองอาจจะอายุสั้นได้

:uhuhuh: