....... ยอดมะตูม บันทึกไว้ก่อนจะสูญพันธ์........

ผมก็เหมือนกับคนธรรมดาคนอื่นๆ นะครับ เห็นความพรั่งพร้อมของคนอื่นๆ มากกว่าของตัวเองเสมอ ไม่ว่าจะด้วยบ้านเรือน ปัจจัยสี่ สุขภาพ ยวดยาน สิ่งอำนวยความสะดวก ฯลฯ เพียงแต่ผมมองสิ่ง(หรือปัจจัย)เหล่านั้นด้วยสายตาที่ชื่นชม บางอย่างถึงขั้นอยากมีไว้ในครองครองด้วย แต่ไม่ได้อิจฉาริษยาจนไร้ความสุขในการใช้ชีวิต

หลายปีที่แล้วที่ผมเผาถ่านเลี้ยงชีพ พร้อมกับฝึกการตีเหล็กตีมีด ผมได้รับการบอกเล่าแกมของร้องให้ไปตัดไม้ในสวนของญาติเพื่อนำมาเผาถ่านบ้าง ไม้ที่ตัดไว้แล้วขี้เกียจรื้อเผาทิ้ง ให้มาเอาไปได้ ทั้งด้วยความเห็นใจผมและไม่อยากปลีกเวลางานประจำอย่างอื่นมาสะสางอะไรพวกนี้ 

การที่ได้รับอนุญาตให้เข้าสวนง่ายๆ  โดยเจ้าของสวนนับเป็นเรื่องโชคดีอย่างมหาศาล  เพราะแหล่งขุมทรัพย์ทางความรู้ เมล็ดพันธุ์ ต้นตอ  มีอยู่เพียบพร้อม เลือกดูเลือกจำแล้วประยุกต์ใช้ตามความสามารถได้เลย  ไม่นับเรื่องราวอื่นๆ ที่มากับเจ้าของสวนอีก




บางสวนเข้าไปแล้วเหมือนระลึกชาติได้ เป็นสวนโบราณเก่าแก่ที่เจ้าของยังไม่ได้ปรับปรุงเปลี่ยนแปลงเป็นสวนเชิงเดี่ยวสมัยใหม่ ยังมีพันธุ์ไม้โบราณอย่างละต้นสองต้นเติบโตงอกงามปะปนกันเป็นสวนสมรม สวนพ่อเฒ่า สวนแม่ย่า วนเกษตรแบบเก่าที่ชนบทภาคใต้เคยเป็นมาตั้งแต่ยุคสี่สิบห้าสิบปีที่แล้ว

ช่วงเวลาเหล่านี้เองที่เรามาสามารถนำความคิดที่คิดว่าน่าจะประยุกต์ใช้กับสวนของเจ้าของได้ ในแง่มุมที่เขาอาจจะไม่เคยมองเห็น  มีอยู่สวนหนึ่งเป็นสวนของญาติผมเอง เจ้าของสวนรุ่นนี้เป็นลูกของอาว์ มีศักดิ์เป็นน้องของผม เดิมเป็นสวนมะพร้าวแต่ละต้นสูงลิบลิ่ว วัยเด็กของผมเคยวิ่งเล่นอยู่ใต้ร่มมะพร้าวเหล่านั้น สวนแห่งนี้อยู่บนเนินขนาดด้วยถนนสายหลักของหมู่บ้านสองด้าน เหมือนเขตแดนถาวร 

ไม่กี่ปีที่ผ่านมา มะพร้าวถูกตัดขาย พื้นที่บางส่วนพร้อมไม้พื้นเมืองถูกโค่นทิ้งและกลบฝังสวนแบ่งเป็นสองโซน ทางทิศเหนือเป็นสวนยางพาราครึ่งหนึ่ง อีกครึ่งทางทิศใต้เป็นปาล์มน้ำมัน




ผมได้เข้ามาในสวนนี้หลายหนตั้งแต่ยังเป็นสวนในยุคเก่า กระทั่งกลายเป็นสวนยาง  ตอนที่ยางพารายังเป็นต้นเล็กๆ ขนาดต้นมันสำปะหลัง ขณะที่ผมกำลังก้ม เงย ตัดหญ้าใส่ถุงอวนเพื่อขนไปให้ม้ากินที่บ้านในยามที่หญ้าขาดแคลน สายตา  เหลือบไปเห็นต้นไม้เล็กๆ ชนิดหนึ่งกำลังระบัดใบอ่อน  ดูคุ้นตาน่ากินกับขนมจีนน้ำยาเป็นที่สุด

ต้นไม้เล็กๆ นั่นเติบโตมาจากรกซึ่งผุดออกมาจากพื้นดิน รากผุดตรงไหนจะมีต้นเล็กๆ งอกที่นั่น  ในสวนแห่งนั้นมีต้นไม้ชนิดนี้งอกงามอยู่หลายสิบต้น

ผมมองนั่งนิ่งมองต้นไม้นั่นแล้วคิด....  ผักชั้นดี  ไม้ผลหายาก และสมุนไพรคู่บ้านแบบนี้ ไม่ควรจะถูกตัดทิ้งหรือโดนยาฉีดฆ่า เพราะต้นแม่โดนไปแล้ว ต้นเล็กๆ พวกนี้คือความหวังของคนกินผักรวมทั้งคนรักษ์สุขภาพโดยแท้ กลิ่นหอมอ่อนยามที่เคี้ยวในปากและรสชาติที่แปลกไปจากผักทั่วไป ไม่จะกินเป็นผักจิ้ม(น้ำพริก)หรือผักเคียงแกงเผ็ด

เห็นต้นเล็กๆ แบบนั้นก็กลัวว่าเจ้าของสวนจะตัดทิ้งหรือฉีดยาฆ่าให้ตายอีก รีบแจ้นไปบอกจ้าของให้เก็บไว้ รับรองได้เงิน อาจจะมีต้นเล็กๆ ที่โดนตัดไปแล้วแต่มันจะงอกขึ้นมาอีกให้เว้นไว้อย่าฉีดยา แค่นั้น ธรรมชาติจะดูแลของมันเอง เผลออาจจะได้ปุ๋ยจาการใส่ให้ยางพาราอีก




ไม่นานหลังจากนั้นเห็นเจ้าของสวนหอบหิ้วตะกร้าที่เต็มไปด้วยยอดไม้ชนิดนี้ส่งขายแม่ค้าที่รับซื้อในหมู่บ้านเพื่อนำไปขายต่อในตลาด – เห็นแล้วชื่นใจ  อย่างน้อยก็ได้อยู่ต่ออีกนานในสวนแห่งนี้ ร่วมกับพืชพืนบ้านอื่นๆ เช่น ชะมวง ละมุด มะมุด สับปะรด คูณ มะละกอ ฯลฯ




ครับ ผมกำลังเขียนถึงมะตูม เน้นเรื่องยอดมะตูม



มะตูมที่เราคุ้นลิ้นกันทั้งมะตูมแช่อิ่มและ มะตูมในรูปแบบของผงชามะตูม หรือมะตูมอ่อนฝานตากแห้งเพื่อนำมาเป็นส่วนประกอบของยาแผนไทย

หลายท้องถิ่นภาคใต้กินยอดมะตูมเป็นผักเครื่องเคียง ประกอบกับต้นมะตูมกำลังอยู่ในภาวะวิกฤติ ถูกตัดทิ้งไปจนจะหมดจากสวน ยอดมะตูมที่มัดเป็นกำๆ วางขายในตลาดนัดพื้นบ้านจึงค่อนข้างหายาก

ผมเคยเพาะเมล็ดมะตูมจากผลสุกซึ่งมียางเหนียวๆ ห่อหุ้ม ล้างให้สะอาดหรือตากให้ยางนั่นแห้ง แล้วค่อยนำไปเพาะในวัสดุเพาะ  ปรากฏว่างอกดีครับอัตราการงอกแทบจะร้อยเปอร์เซ็นต์ เพาะง่าย เป็นต้นไม้ทรงพุ่มขนาดกลางถึงใหญ่ มีหนามรอบๆ กิ่งก้านและลำต้น ดังนั้นจึงไม่ค่อยมีใครนิยมปลูกเพิ่ม มีแต่ตัดทิ้งด้วยว่ามองไม่เห็นประโยชน์อะไรอีก



บ้านสวนของใครมีต้นมะตูมก็ลองเพาะเมล็ด ดูครับ หรือจะขุดจากการต้นอ่อนที่งอกจากรากซึ่งไม่ไกลจากต้นแม่ก็น่าจะงอกง่ายเช่นกัน ปลูกเป็นรั้วก็เข้าที ปลูกเรียงๆ กัน แล้วคอยตัดกิ่ง ผลิใบอ่อนก็ตัดไปขายได้ เว้นให้โต ออกผลอ่อนมาฝานบางๆ อบแห้งก็สามารถส่งขายร้านยาไทยได้ หรือไม่ก็ เก็บใส่โหลไว้ชงกินก็ได้ประโยชน์ต่อร่างกายไร้สารพิษอีก

สำหรับคนที่มีสวนยางก็ลองปลูกเป็นพืชร่วมยางก็จะดีมิใช่น้อย  

คนที่ไม่เคยลองกินเป็นผัก – ลองดูครับ แล้วจะติดใจ


ข้อควรระวังคือหนามแหลมยาว คมมาก ไม่ระวังอาจจะได้แผลเต็มมือ แทนที่จะอร่อยกลับต้องมานั่งทำแผลให้เสียอารมณ์อีก

โชคดีกับกับการเพาะปลูกครับ  -  ขอธรรมชาติคุ้มครอง

๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐